ӨСАБ – Өндіруші салалардың ашықтығы бастамасы

Өндіруші салалардың ашықтығы бастамасын (ӨСАБ) Тони Блэр мырза 2002 жылғы Йоханнесбург тұрақты даму саммитінде бастады және мұнай, газ және тау-кен өнеркәсібінен түсетін кірістердің ашықтығын қамтамасыз ететін жаһандық стандарт болып табылады.

ӨСАБ халықаралық ресми веб-сайты: www.eiti.org

Қазақстанда ӨСАБ енгізу

Қазақстанда ӨСАБ енгізу Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен 2005 жылдан бері жүргізілуде. Бұл жоба жоғары халықаралық, саяси және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәртебеге ие және өндіруші сектордағы компаниялар мен үкіметтердің кірістерін жұртшылық үшін ашық және қолжетімді етуге бағытталған.

Заңнамалық деңгейде жер қойнауын пайдаланушыларды Бастама туралы меморандум талаптарын сақтауға және халықаралық стандарттарға сәйкес аудитпен расталған салықтар мен ел бюджетіне төленетін басқа да төлемдер бойынша есептілікті ұсынуға міндеттейтін нормативтік құқықтық база белгіленеді.

Сонымен қатар, мемлекеттік сатып алу туралы заңнамаға сәйкес конкурстық негізде жалданатын тәуелсіз аудиторлық ұйым жүзеге асыратын ӨСАБ бойынша ұлттық есептерді дайындауға жыл сайын республикалық бюджеттен қаражат бөлінеді . Сондай-ақ, ӨСАБ қаржыландыруды халықаралық және отандық ұйымдар, Дүниежүзілік банк, GIZ, USAID, Сорос қоры, Ұлыбритания елшілігі және т.б. сияқты даму институттары белсенді түрде қолдайды.

Елде ӨСАБ іске асыруды үйлестіру үшін Үкіметтің, Парламент Мәжілісінің депутаттарының, мұнай және тау-кен өндіруші компаниялар қауымдастығының және үкіметтік емес сектордың өкілдері кіретін Ұлттық мүдделі тараптар кеңесі (ҰҰК) жұмыс істейді. Барлық шешімдер консенсус негізінде қабылданады.

Барлық іс-шаралар жұмыс жоспарына сәйкес жүзеге асырылады, оның орындалуын ӨСАБ Ұлттық Хатшылығы бақылайды . Конференциялар, дөңгелек үстелдер, семинарлар, брифингтер, жұмыс кездесулері және т.б. өткізілуде.Барлық іс-шаралар бұқаралық ақпарат құралдарында, ресми сайттарда: Геология және жер қойнауын пайдалану комитетінде, бірлестіктерде, ҮЕҰ және т.б. кеңінен жарияланады.

Қазақстан жер қойнауын пайдалануды басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесі порталы арқылы барлық мүдделі тұлғаларға және кез келген адамға онлайн режимінде қолжетімді ӨСАБ есептерін берудің электронды нұсқасын енгізуі үлкен жетістік болып табылады .

2013 жылы Валидация нәтижелері бойынша ӨСАБ халықаралық кеңесі Қазақстанның барлық ӨСАБ талаптарына сәйкестігін бағалады және «ӨСАБ бақылайтын ел» мәртебесін берді (Халықаралық ӨСАБ Кеңесінің 25-ші отырысының хаттамасы http://eiti.geology. gov.kz/ru/homepage/ normativ-base ).

2014 жылдан бастап Қазақстанда Бірыңғай мемлекеттік статистика қызметі порталы арқылы жер қойнауын пайдаланушы компаниялар (салық төлеушілер) ӨСАБ есебін онлайн режимде ұсыну енгізілді. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің (салық алушы) деректерімен салыстыру автоматты түрде жүзеге асырылады және әрбір компания бойынша бөлшектелген ақпаратты қоса алғанда, қорытынды салыстыру есептері барлық мүдделі тұлғаларға онлайн http://egsu веб-сайтында қолжетімді. .energo.gov.kz/webapp/ pages/home.jsf .

2015 жылдан бастап жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың өңірлерді әлеуметтік дамытуға жұмсаған шығындары туралы есеп беру барлығына қолжетімді Бірыңғай мемлекеттік университет порталы арқылы онлайн режимінде енгізілді. Жер қойнауын пайдаланушы компаниялардың өңірлерді әлеуметтік дамытуға жұмсаған шығыстары туралы мәліметтерді және осы қаражатты пайдаланған әкімдіктердің мәліметтерін салыстыру жүргізілуде. Әлеуметтік инвестицияларды салыстырудың соңғы есебі ӨСАБ ұлттық веб-сайтында қолжетімді.

2017 жылы Қазақстан кезекті валидация процесінен өтті. 2018 жылғы 13-14 ақпанда Ослода (Норвегия) ӨСАБ Халықаралық Басқармасының 39-отырысы барысында Қазақстанның мәртебесіне қатысты шешім қабылданды. ӨСАБ халықаралық кеңесі Қазақстанның ӨСАБ енгізуде айтарлықтай прогреске қол жеткізгенімен келісті және ӨСАБ-ды одан әрі енгізуді жақсарту бойынша бірқатар ұсыныстар жасады.

Қазақстанда ӨСАБ-ды одан әрі енгізудің басым бағыттары:

• Түпкілікті бенефициарларды ашу бойынша Жол картасын іске асыру http://eiti.geology.gov.kz/ru/homepage/bo-roadmap 2016 жылғы ӨСАБ стандартының халықаралық талабына сәйкес, ол 2020 жылға қарай міндетті болады.
• Ашық деректер саясаты, ашықтықты, деректердің қолжетімділігін, қоғамдық пікірталастарды, сыбайлас жемқорлықты жоюды ынталандыру. Ашық деректер бойынша ақпаратты уақтылы толтыру, сондай-ақ «Үкіметтің ашық деректері» веб-сайтында олардың мазмұнының ауқымын кеңейту.
• Келісімшартты ашу ӨСАБ енгізуші елдер үшін маңызды қадамдардың бірі болып табылады, өйткені ол өндіруші ресурстарды тиімдірек басқаруға бағытталған. Келісімшарттардың ашықтығы азаматтар, компаниялар және Үкімет арасындағы конструктивті қарым-қатынастарға ықпал етеді, бұл жанжалды азайтып, сектордағы тұрақтылыққа ықпал етеді.